Adli para cezası, mahkemeler tarafından işlenen suçlara karşılık olarak verilen parasal bir yaptırımdır. Bu ceza, suçun niteliğine ve failin mali durumuna göre belirlenir. Adli para cezasının ödenmemesi durumunda, hapis cezasına çevrilme riski bulunmaktadır. Bu nedenle, hukuki ve finansal sonuçlardan kaçınmak için adli para cezasının zamanında ödenmesi büyük önem taşır.
Türk Ceza Kanunu’na göre yargılanan bir kişiye dört farklı şekilde adli para cezası verilebilir:
Sonuç olarak, adli para cezası, işlenen suç karşılığında hükümlünün devlet hazinesine belirli bir miktar para ödemesidir. Adli para cezasına sadece mahkemeler hükmedebilir; diğer kurumların verdiği para cezaları idari para cezası niteliğindedir. Adli para cezasının idari para cezasından farkı, ödenmediğinde hapis cezasına çevrilebilmesidir. İdari para cezası, kabahat niteliğindeki fiiller için uygulandığından hapis cezasına çevrilemez.
Adli para cezası, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu madde 52’de düzenlenmiştir. Kanuna göre, adli para cezası beş günden az, yedi yüz otuz günden fazla olamaz. Miktarı en az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olacak şekilde, hükümlünün ekonomik ve şahsi durumuna göre belirlenir. Mahkeme, belirlediği gün sayısını ve günlük miktarı çarparak toplam cezayı hesaplar ve bunu devlet hazinesine ödenmesini hükmeder. Kararda, gün sayısı ve günlük miktar ayrı ayrı belirtilir.
Hakim, hükümlünün ekonomik durumunu göz önünde bulundurarak, adli para cezasının bir yıl içinde ödenmesi veya belirli taksitler halinde ödenmesine karar verebilir. Taksit süresi iki yılı aşamaz ve taksit sayısı dörtten az olamaz. Taksitlerden biri zamanında ödenmezse, geri kalan kısmın tamamı tahsil edilir ve ödenmeyen adli para cezası hapis cezasına çevrilir.
Kasten işlenen suçlarda 1 yıl veya altındaki cezalarda, taksirle işlenen suçlarda ise hükmedilen cezanın süresine bakılmaksızın, hapis cezaları adli para cezasına çevrilebilir. Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi genel olarak hakimin takdirine bağlıdır. Ancak, bazı durumlarda hakimin takdir yetkisi yoktur. Örneğin, TCK m. 50/3 uyarınca, daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak şartıyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası veya on sekiz yaşını doldurmamış ya da altmış beş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm olduğu bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, seçenek yaptırımlardan birine çevrilir.
Adli para cezalarının ertelenip ertelenemeyeceği konusu ise şu şekildedir: TCK’da sadece hapis cezalarının ertelenebileceği düzenlendiği için, adli para cezaları ertelenemez. Hapis cezası adli para cezasına çevrilse bile bu ceza ertelenemez.
Adli para cezasında hükmün açıklanmasının geri bırakılması ise şu şekildedir: Seçimlik ceza olarak düzenlenen suçlarda adli para cezasına mahkumiyet halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Ancak, hapis cezasından çevrilen adli para cezalarında hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkün değildir.
Adli para cezasının infazı, 5275 Sayılı Kanunun 106. Maddesinde düzenlenmiştir. Kanuna göre, adli para cezası içeren ilam Cumhuriyet Başsavcılığına verilir. Cumhuriyet Savcısı, hükümlüye otuz gün içinde adli para cezasının ödenmesi için ödeme emri tebliğ eder. Hükümde adli para cezası takside bağlanmamışsa, bir aylık süre içinde adli para cezasının üçte birini ödeyen hükümlünün talebi üzerine, geri kalan kısmı birer ay arayla iki eşit taksitte ödenebilir. İlk taksidin süresinde ödenmemesi halinde ikinci taksit hakkı kaybedilir.
5275 Sayılı Kanunun 106. Maddesinin ilk halinde 3. Fıkra "Hükümlü, tebliğ edilen ödeme emri üzerine belirli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarınca hapsedilir." şeklindeyken, 6545 Sayılı Kanunun 81. Maddesi ile "Hükümlü, tebliğ edilen ödeme emri üzerine belirli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir." şeklinde değiştirilmiştir. Hükümlü, denetimli serbestlik görevlilerinin uyarılarına uymazsa, çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek kalan kısmı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir. Hükümlü, ödenmeyen günlerin parasını öderse hapisten çıkar veya kamuya yararlı işte çalışması sona erer.
Adli para cezası yerine çekilen hapis süresi üç yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezalarına mahkumiyet halinde bu süre beş yılı geçemez. İnfaz edilen hapis süresi adli para cezasını tamamen karşılamazsa, kalan adli para cezası Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından tahsil edilir.
Çocuklar hakkında hükmedilen adli para cezası veya hapis cezasından çevrilen adli para cezası ödenmediğinde, bu cezalar hapse çevrilemez. Bu durumda da 6183 sayılı Kanun’a göre adli para cezası tahsil edilir.
Adli para cezası ve bu cezanın olası sonuçları, hukuki süreçlerin karmaşıklığı nedeniyle dikkatle ele alınmalıdır. Adli para cezasının ödenmemesi durumunda ortaya çıkabilecek ciddi yasal sonuçlardan kaçınmak ve haklarınızı korumak için bir avukata danışmanız önemlidir. Hukuki rehberlik ve profesyonel destek alarak, cezanın doğru bir şekilde yönetilmesini sağlayabilir ve olası riskleri minimize edebilirsiniz.
Geçmez Hukuk Bürosu
