İletişimde sözlü unsurlar kadar sözsüz iletişim araçları da büyük önem taşır. Çoğu zaman farkında olmasak da, sözsüz iletişim araçları kişiler arası ilişkilerde belirleyici bir rol oynar. Özellikle iş hayatında dış görünüş ve giyim tarzı, başarıyı artıran veya azaltan önemli bir sözsüz iletişim aracıdır. Bu yüzden bazı iş yerlerinde standart giyim kuralları belirlenir.

Ancak, iş yerinde standart giyim kuralları uygulanmıyorsa, işçinin dış görünüşü veya giyimi aşırı şekilde dikkat çekici veya diğerlerinden belirgin şekilde farklıysa, işverenin işçiyi uyarma ve iş akdini haklı sebeplerle sonlandırma hakkı olup olmadığı gündeme gelir.

Bu konuda net bir görüş oluşturmak için, işverene İş Kanunu’nda tanınan haklı fesih nedenlerine göz atmak faydalı olacaktır.

İşverenin İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Bildirimsiz (Derhal) Fesih Nedenleri

Bildirim Gerektirmeyen Fesih

Bildirimsiz fesih, bir tarafın iş sözleşmesini haklı nedenlerle derhal sonlandırması anlamına gelir. Bu tür fesihler, belirli nedenlerin ortaya çıkması halinde sözleşmeyi devam ettirmenin beklenemeyeceği durumlarda sözleşmeden ayrılma imkanı sağlar. Sözleşmenin kendiliğinden sona ermemesi nedeniyle, fesih hakkına sahip taraf bu hakkını kullanarak sözleşmeyi feshetmelidir. Bildirimsiz fesih, sözleşmenin hemen sona erdirilmesini ifade eder.

Belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmeleri, bazı nedenler gerçekleştiğinde işveren tarafından bildirimsiz feshedilebilir. İş Kanunu’nda işçi ve işveren için haklı fesih nedenleri ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Sağlık Nedenlerine Dayalı Fesih

• Kusurlu Davranış Sonucu Hastalık veya Sakatlık: İşçinin kendi kusuru veya düzensiz yaşam tarzı yüzünden hastalanması veya sakatlanması, ardışık üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla devamsızlık gerektirir. Bu durumda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir. Bir aylık süre, işçinin işe gelmediği günlerden geriye doğru hesaplanır.
• Tedavi Edilemeyen Hastalık: İşçinin tedavi edilemeyecek bir hastalığa yakalanması ve işyerinde çalışmasının sakıncalı olduğunun sağlık kurulunca belirlenmesi durumunda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir. İşçinin kusurlu olup olmadığı önemli değildir.
• Kusursuz Hastalık, Kaza, Gebelik veya Doğum Nedeniyle Devamsızlık: İşçinin hastalık, kaza, gebelik veya doğum gibi nedenlerle işe devamsızlığı durumunda, iş sözleşmesinin bildirimsiz feshi için, işçinin kıdemine göre belirlenen altı hafta süresini aşan devamsızlık yapılmış olması gerekir. Doğum ve gebelik durumlarında, toplam on altı haftalık sürenin sonundan itibaren hesaplama yapılır.

Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Durumlar

• İşvereni Yanıltma: İş sözleşmesi yapıldığı sırada gerekli niteliklere sahip olmadığı halde, bu niteliklere sahip olduğunu belirten işçi, işvereni yanıltmış sayılır ve işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir.
• Namus ve Şerefe Dokunacak Davranış: İşçinin işverene veya ailesine şeref ve namusuna dokunan sözler veya davranışlarda bulunması, işverenin sözleşmeyi bildirimsiz feshetme hakkını doğurur.
• Cinsel Taciz: İşçinin işyerindeki bir çalışana cinsel tacizde bulunması, işverenin sözleşmeyi bildirimsiz feshetme hakkını doğurur.
• Sataşma: İşçinin işverene veya işyerindeki diğer çalışanlara sataşması, işverenin sözleşmeyi bildirimsiz feshetme hakkını doğurur.
• Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlar: İşçinin hırsızlık yapması, işverenin meslek sırlarını ifşa etmesi, izinsiz iş yerini terk etmesi gibi davranışlar, işverenin sözleşmeyi bildirimsiz feshetme hakkını doğurur.
• Suç İşleme: İşçinin işyerinde yedi günden fazla hapis cezası alması durumunda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir.
• İşe Devamsızlık: İşçinin haklı bir sebep olmaksızın ardı ardına iki iş günü veya bir ay içinde üç iş günü işe gelmemesi durumunda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir.
• Görev Yapmamakta Israr: İşçinin, kendisine hatırlatılmasına rağmen görevini yapmamakta ısrar etmesi durumunda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir.
• İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürme veya Zarar Verme: İşçinin iş güvenliğini tehlikeye atması veya işyerindeki eşyaları hasara uğratması, işverenin sözleşmeyi bildirimsiz feshetme hakkını doğurur.

Zorlayıcı Nedenler

İşçiyi bir haftadan fazla süreyle çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı nedenler ortaya çıkarsa, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir. Zorlayıcı nedenler ile işçiye bu nedenlere dayanarak fesih hakkı verilmesi arasındaki farkları bilmek önemlidir. İşveren, bir haftalık bekleme süresi boyunca işçiye yarım ücret ödemek zorundadır. Bu süre sonunda işverenin fesih kararı serbesttir.

Gözaltına Alınma veya Tutuklanma
İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması nedeniyle işe devamsızlığının İş Kanunu’nun belirlediği süreyi aşması durumunda, işveren sözleşmeyi bildirimsiz feshedebilir.

İşçinin Dış Görünüm ve Giyim Tarzına Dayanılarak İş Akdinin Sona Erdirilmesi

Giyim Tarzı Nedeniyle Fesih

İşçinin bir gün bile işyerine sakallı ve spor giyimle gelmesi, işverenin iş sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde derhal fesih sebebi olarak kabul edilmez ve işveren fesih hakkına sahip olamaz. İşveren, bu durumda iş sözleşmesini feshetmek istiyorsa, belirli adımları takip etmelidir:

• İşçi yazılı olarak uyarılmalıdır.
• İşçinin bu davranışını tekrarlaması ve uyarıların yazılı olarak yapılması gerekir.
• İşçi aynı tutumu sürdürürse, yazılı savunması alınarak iş sözleşmesi tazminatsız feshedilebilir.

Personel Yönetmeliği ve İş Akdi

İşyerinde giyimle ilgili düzenlemeler yapılabilir. İşçi, personel yönetmeliğine uyum sağlamak zorundadır. Yönetmelik, iş sözleşmesinin bir eki olarak geçerli olup, işçi ve işveren arasında bağlayıcı bir belgedir.

• İş Kanunu’nun 18. maddesi işverenin işçinin davranışlarından kaynaklanan nedenlerle sözleşmeyi feshetme yetkisini tanır. İşçinin sözleşmeye aykırı davranışları, iş ilişkisinin olumsuz etkilenmesi durumunda geçerli fesih nedeni olabilir. Ancak, işçinin kusursuz davranışları fesih nedeni oluşturmaz.
• İşçinin yükümlülüklerini kasıtlı olarak ihlal etmemesi, sadece ihmali davranışlarda bulunması dahi fesih sebebi olabilir. İşçinin iş sağlığı ve güvenliğini etkilemeyen davranışları fesih nedenleri arasında sayılmaz.

Geçmez Hukuk Bürosu