Göç hukuku, günümüzde küreselleşmenin etkisiyle önemli bir alan haline gelmiştir. Farklı ülkelerde yaşanan siyasi, ekonomik ve sosyal değişimler, insanların kendi ülkelerinden ayrılarak başka ülkelere göç etmelerine neden olmaktadır. Bu bağlamda, göçmenlerin haklarını korumak ve göç sürecini düzenlemek amacıyla bir dizi ulusal ve uluslararası yasa ve düzenlemeler oluşturulmuştur.
Göç hukukunun önemli bir yönü, göçmenlerin idari gözetimi ve denetimidir. İdari gözetim, devletin göçmenlerin giriş, konaklama, çalışma ve çıkış süreçlerini düzenlemesi ve denetlemesi anlamına gelir. Bu süreç, genellikle göçmenlerin kayıt altına alınması, kimlik tespiti, vize ve oturum izinlerinin verilmesi, sınırların denetlenmesi gibi adımları içerir.
İdari gözetim, bir yandan devletin güvenliğini ve düzenini sağlarken diğer yandan göçmenlerin haklarını koruması gereken hassas bir dengeyi gerektirir. Bu dengeyi sağlamak için, göç hukukunda belirlenen prensipler ve uluslararası insan hakları standartları önemlidir.
İdari gözetimin en temel ilkesi, keyfi uygulamalardan kaçınılmasıdır. Göçmenlerin yasal haklarına saygı gösterilmeli ve herhangi bir ayrımcılığa maruz kalmamaları sağlanmalıdır. Ayrıca, göçmenlerin insan onuruna uygun muamele görmeleri ve kötü muameleye veya işkenceye maruz kalmamaları da önemlidir.
Ancak, pratikte idari gözetim süreçleri sıklıkla bu prensiplere uymayabilir. Göçmenlerin kayıt altına alınması sırasında kimlik tespiti ve belge sağlama süreçleri, bazen aşırı derecede titiz ve zorlayıcı olabilir. Ayrıca, göçmenlerin sınırları geçerken karşılaştıkları güvenlik kontrolleri ve sınır dışı etme süreçleri, insan hakları ihlallerine yol açabilir.
İdari gözetim süreçlerinin yasal çerçevesi ve uygulaması, göç hukukunun sürekli olarak gözden geçirilmesi ve iyileştirilmesi gereken bir alanı oluşturur. Devletler, göçmenlerin haklarını korumak ve idari gözetimi insan haklarına uygun bir şekilde uygulamak için uluslararası standartlara ve en iyi uygulamalara uymalıdır.
Sonuç olarak, göç hukukunda idari gözetim, hem devletlerin güvenliğini sağlamak hem de göçmenlerin haklarını korumak için önemli bir mekanizmadır. Ancak, bu sürecin insan haklarına uygun bir şekilde uygulanması ve göçmenlerin hukuki korunmasının sağlanması önemlidir. Bu bağlamda, uluslararası işbirliği ve insan hakları standartlarının göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
İlgili Hususlar 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile de sabittir:
İkamet izinlerine ilişkin diğer hükümler MADDE 26 – (1) Tutuklu veya hükümlü olarak cezaevlerinde ya da idari gözetim altında geri gönderme merkezlerinde bulunan yabancıların, buralarda geçirdikleri süreler ikamet izni süresinin ihlali sayılmaz. Bu kişilerin varsa ikamet izinleri iptal edilebilir. Bunlardan, yabancı kimlik numarası bulunmayanlara, ikamet izni şartı aranmadan yabancı kimlik numarası verilebilir. (2) Konsolosluklardan ikamet ve çalışma izni alarak Türkiye’ye gelen yabancılar, giriş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar.
Sınır dışı etmek üzere idari gözetim ve süresi MADDE 57 – (1) 54 üncü madde kapsamındaki yabancılar, kolluk tarafından yakalanmaları hâlinde, haklarında karar verilmek üzere derhâl valiliğe bildirilir. Bu kişilerden, sınır dışı etme kararı alınması gerektiği değerlendirilenler hakkında, sınır dışı etme kararı valilik tarafından alınır. Değerlendirme ve karar süresi kırk sekiz saati geçemez. (2) (Değişik:6/12/2019-7196/77 md.) Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan; kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da 57/A maddesi uyarınca idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. Hakkında idari gözetim kararı alınan yabancılar, yakalamayı yapan kolluk birimince geri gönderme merkezlerine kırk sekiz saat içinde götürülür. (3) Geri gönderme merkezlerindeki idari gözetim süresi altı ayı geçemez. Ancak bu süre, sınır dışı etme işlemlerinin yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması hâlinde, en fazla altı ay daha uzatılabilir. (4) (Değişik:6/12/2019-7196/77 md.) İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde, otuz günlük süre beklenmez. İdari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim derhâl sonlandırılır. Bu yabancılara, 57/A maddesi uyarınca idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. (5) İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Aynı zamanda, idari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisi veya yasal temsilcisi kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir. (6) İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhâl ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir. (7) İdari gözetim işlemine karşı yargı yoluna başvuranlardan, avukatlık ücretlerini karşılama imkânı bulunmayanlara, talepleri hâlinde 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu hükümlerine göre avukatlık hizmeti sağlanır. (8) (Ek:6/12/2019-7196/77 md.) İdari gözetim altına alınan yabancıların uyruklarının tespit edilmesi amacıyla elektronik ve iletişim cihazları incelenebilir. İnceleme sonucunda elde edilen veriler bu amaç dışında kullanılmaz. İdari gözetime alternatif yükümlülükler MADDE 57/A- (Ek:6/12/2019-7196/78 md.) (1) 57 nci maddenin ikinci fıkrasında sayılan yabancılara ya da idari gözetimi sonlandırılan yabancılara aşağıdaki idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilebilir: a) Belirli adreste ikamet etme b) Bildirimde bulunma c) Aile temelli geri dönüş ç) Geri dönüş danışmanlığı d) Kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma e) Teminat f) Elektronik izleme (2) Yabancıya birinci fıkradaki yükümlülüklerden bir ya da birkaçının getirilmesi durumunda, bu süre yirmi dört ayı geçemez. (3) 57 nci maddenin ikinci fıkrası kapsamında olup da idari gözetim altına alınmayan yabancılara bu maddenin birinci fıkrasında sayılan yükümlülüklerden birinin ya da birkaçının getirilmesi zorunludur. (4) İdari gözetime alternatif yükümlülüklere tabi tutulduğu, yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına gerekçeleri ile birlikte tebliğ edilir. Hakkında idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilen yabancı, bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa kendisi veya yasal temsilcisi, kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir. (5) Elektronik izleme yükümlülüğüne tabi tutulan yabancı veya yasal temsilcisi ya da avukatı bu karara karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru yabancının tabi tutulduğu idari yükümlülüğü durdurmaz. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. (6) İdari gözetime alternatif yükümlülüklere uymayan yabancılar idari gözetim altına alınabilir. (7) Yabancıya teminat yükümlülüğü getirilmesi ve yabancının teminat süresi içerisinde mücbir sebepler ve mahkeme sürecinin sona ermemesi halleri saklı kalmak kaydıyla Türkiye’den çıkmaması durumunda teminat Hazineye irat kaydedilir. (8) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça düzenlenir. Geri gönderme merkezleri MADDE 58 – (1) İdari gözetime alınan yabancılar, geri gönderme merkezlerinde tutulurlar. (2) Geri gönderme merkezleri Bakanlık tarafından işletilir. Bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları, Türkiye Kızılay Derneği veya kamu yararına çalışan derneklerden göç alanında uzmanlığı bulunanlarla protokol yaparak bu merkezleri işlettirebilir. (3) Geri gönderme merkezlerinin kurulması, yönetimi, işletilmesi, devri, denetimi ve sınır dışı edilmek amacıyla idari gözetimde bulunan yabancıların geri gönderme merkezlerine nakil işlemleriyle ilgili usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Geri gönderme merkezlerinde sağlanacak hizmetler MADDE 59 – (1) Geri gönderme merkezlerinde; a) Yabancı tarafından bedeli karşılanamayan acil ve temel sağlık hizmetleri ücretsiz verilir, b) Yabancıya; yakınlarına, notere, yasal temsilciye ve avukata erişme ve bunlarla görüşme yapabilme, ayrıca telefon hizmetlerine erişme imkânı sağlanır, c) Yabancıya; ziyaretçileri, vatandaşı olduğu ülke konsolosluk yetkilisi, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği görevlisiyle görüşebilme imkânı sağlanır, ç) Çocukların yüksek yararları gözetilir, aileler ayrı yerlerde barındırılır,23 d) Çocukların eğitim ve öğretimden yararlandırılmaları hususunda, Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır. (2) Göç alanında uzmanlığı bulunan ilgili sivil toplum kuruluşu temsilcileri, Genel Müdürlüğün izniyle geri gönderme merkezlerini ziyaret edebilirler.
Bizimle iletişime geçmek için: Web sitemizde yer alan iletişim bölümüne tıklayabilirsiniz.
