Anayasa’da Hak Arama Hürriyeti ve Mahkemeye Erişim Hakkı

Anayasa’nın 36. maddesinde “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.” ifadeleriyle düzenlenen hak arama hürriyetinin temel unsuru, mahkemeye erişim yani dava açma hakkıdır.

Hak Düşürücü Süreler ve Sınırlamalar

Hak arama hürriyetine bazı sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamalardan en önemlisi, dava açma süresine ilişkin hak düşürücü sürelerdir. Anayasa’nın 13. maddesine göre, temel hak ve hürriyetlerin yalnızca kanunla sınırlanabileceği belirtilmiştir. Bu bağlamda, dava açma süreleri de ancak kanunla belirlenebilir.

Anayasa’nın 40. Maddesi ve Bilgilendirme Yükümlülüğü

Anayasa’nın 40. maddesinin ikinci fıkrasına göre, Devlet, idari işlemlerinde bireylerin hangi kanun yollarına başvuracaklarını ve dava açma sürelerini belirtmek zorundadır. Aksi takdirde, bu tür işlemlere karşı açılan davaların süresinin başlamayacağı, dolayısıyla hak ihlaline yol açılmayacağı Danıştay kararlarında vurgulanmıştır. Yargı mercileri, ilgili kanun yolları ve başvuru süreleri belirtilmeyen işlemler nedeniyle açılan davaların süre aşımından reddedilemeyeceği sonucuna varmışlardır.

Danıştay Kararları

Danıştay’ın bu konudaki katı uygulamaları şöyledir:

• “İdari makamlarca tesis edilen işlemler, hangi kanun yollarına ve mercilere başvurulacağı hususlarını içermediğinde, dava açma süresi başlamaz ve hak ihlali oluşmaz.”
• “Anayasa’nın 40. maddesindeki düzenleme, devletin işlemlerinde ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve sürelerine başvuracağını belirtme zorunluluğu getirdiğinden, tebliğ edilen işlemlerle bu sürelerin belirtilmemesi, dava açma süresini işlemeye başlatmaz.”
• “Dava açma süresini başlatacak olan yazılı bildirim, başvuru süresi ve mahkemeyi de gösteren bildirimdir.”

Geçmez Hukuk Bürosu