Cezanın ertelenmesi, mahkeme tarafından hükmedilen hapis cezasının belirli şartlar altında cezaevinde infaz edilmemesi anlamına gelir. Bu uygulama sayesinde hükümlü, denetimli serbestlik sürecine tabi tutulur ve belirlenen şartlara uygun hareket ederse cezası infaz edilmiş sayılır.
Hapis cezasının ertelenebilmesi için 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 51. maddesinde belirtilen belirli şartların sağlanması gerekmektedir:
Cezanın Türü:
Sadece hapis cezaları ertelenebilir. Adli para cezaları veya güvenlik tedbirleri için erteleme kararı verilemez.
Cezanın Süresi:
Hapis cezasının 2 yıl veya daha az olması gerekir.
18 yaşından küçükler ve 65 yaşından büyükler için bu süre 3 yıla kadar çıkabilir.
Önceki Sabıka Durumu:
Sanığın kasıtlı bir suçtan dolayı 3 aydan fazla hapis cezasına çarptırılmamış olması gerekmektedir.
Daha önce taksirle işlenen suçlar, erteleme kararını etkilemez.
Tekrar Suç İşlemeyeceği Kanaati:
Mahkeme, sanığın yargılama sürecindeki tutum ve davranışlarına bakarak tekrar suç işlemeyeceğine kanaat getirmelidir.
Sanığın pişmanlık göstermesi, mağdurdan özür dilemesi ve sabıkasız olması bu değerlendirmede etkili unsurlardır.
Zararın Giderilmesi Şartı:
Mahkeme, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmesini erteleme kararı için ön şart olarak koyabilir.
Hapis cezası ertelenen hükümlü için 1 ila 3 yıl arasında bir denetim süresi belirlenir.
Denetim süresi içinde hükümlü:
Eğitim alabilir veya bir meslek edinebilir.
Belirlenen bir işte çalıştırılabilir.
18 yaşından küçükse eğitim kurumlarına yönlendirilebilir.
Mahkeme, hükümlüye rehberlik edecek bir uzman atayabilir.
Denetim süresi olumlu tamamlanırsa ceza infaz edilmiş sayılır.
Ancak, hükümlü denetim süresi içinde yeni bir suç işler veya yükümlülüklerine uymazsa, ertelenen ceza kısmen veya tamamen infaz edilir.
Cezanın ertelenmesi, hükmün kesinleşmesinden sonra cezanın cezaevinde infaz edilmemesi anlamına gelir. İnfazın ertelenmesi ise hükümlünün belirli şartlara bağlı olarak cezaevine girmesinin belirli bir süreliğine ertelenmesi uygulamasıdır. İkisi birbirine karıştırılmamalıdır.
Bazı suçlar nedeniyle hükmedilen hapis cezalarının ertelenmesi mümkün değildir. Kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan kasten yaralama suçu, tehdit suçu, hakaret suçu ve görevi yaptırmamak için direnme suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezalarının ertelenmesine karar verilemez (3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu Ek Madde 12).
Sağlık personeli, doktor, hemşire, ebe gibi sağlık çalışanlarını ifade etmektedir. Yardımcı sağlık personeli ise hasta bakıcı, acil bakım teknikeri, ambulans teknikeri vb. sağlık çalışanlarını kapsamaktadır.
Hapis cezasının ertelenmesi, bir cezanın infaz biçimidir. Bu nedenle cezanın ertelenmesi adli sicil kaydına (sabıka kaydına) işlenir. Cezanın ertelenmesi halinde şu bilgiler adli sicil kaydına kaydedilir (5352 sayılı Adli Sicil Kanunu m.4):
Hapis cezasına mahkûmiyet kararı, Hapis cezasının denetim süresi, Denetim süresinin yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirilmesi dolayısıyla cezanın infaz edilmiş sayıldığı hususu, Ertelenen hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine ilişkin karar.
Cezanın ertelenmesiyle ilgili adli sicil kaydının silinmesi için hükmedilen cezanın mahiyetine göre 5 yıl, 15 yıl veya 30 yıllık sürelerin geçmesi gerekir.
Hapis cezasının ertelenmesi, hükümlüye uyulması zorunlu birtakım sorumluluklar yükler. Mahkeme ceza erteleme kararı verdikten sonra, bir denetim süresi belirler. Bu denetim süresi iki türlüdür; ya mahkeme hükümlü için hiçbir yükümlülük belirlemeden sadece belirlenen sürenin “iyi halli” geçmesini yeterli sayar veya belirlenen denetim süresi içerisinde hükümlünün birtakım yükümlülükleri de yerine getirmesi aranır. Uygulamada mahkemeler tarafından çoğunlukla sanığa herhangi bir yükümlülük yüklenmeden sadece denetim süresinin iyi halli geçirilmesi yeterli görülmektedir.
Hakkında hapis cezası erteleme kararı verilen hükümlü 1 yıldan az ve 3 yıldan fazla olmamak üzere bir denetim süresine tabi tutulur. Bu sürenin alt sınırı, mahkum olunan ve ceza erteleme kararına konu olan ceza süresinden az olamaz. Yani yargıç, hükümlüye 2 yıl 6 ay ceza vermişse artık 1 yıllık bir denetim süresi belirleyemez, en az 2 yıl 6 aylık bir denetim süresi belirlenmesi gerekir.
Denetim süresi içinde bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam ederek bir meslek ve sanat öğrenmesinin sağlanmasına karar verilebilir. Bu durumda örneğin bir hükümlünün 3 yıl marangozluk atölyesinde bu işi öğrenmesine karar verilebilir.
Ceza erteleme halinde hükümlü bir meslek veya sanat sahibi ise, hükümlünün bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılması suretiyle üretime katılımının sağlanmasına karar verilebilir.
18 yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.
Denetim süresi, hapis cezasının ertelenmesine ilişkin mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra başlar. Kural olarak denetim süresi iyi halli geçirildiği takdirde hükümlünün cezası infaz edilmiş sayılır. Fakat hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.
Hapis cezasının ertelenmesi kararlarına karşı öncelikle İstinaf Kanun Yolu başvurusu yapılabilir. İstinaf mahkemesi (bölge adliye mahkemesi), yerel mahkemenin vermiş olduğu kararı hem maddi olay açısından hem de hukuki denetim açısından inceleyerek yeni bir karar verecektir. İstinaf kanun yoluna başvuru süresi hükmün gerekçesiyle birlikte tebliğinden itibaren iki haftadır.
İstinaf mahkemesinin kararı aleyhine de koşulları varsa Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir. Temyiz başvuru süresi, hükmün gerekçesiyle tebliğinden itibaren iki haftadır. Temyiz incelemesi Ankara’da bulunan Yargıtay tarafından yapılmaktadır.
Hapis cezasının ertelenmesi (ceza erteleme), maddi ve usul hukukuna ilişkin bir cezanın kişiselleştirilmesi kurumu iken, cezanın infazının ertelenmesi tamamen infaz hukukuna ilişkin bir düzenleme olduğundan birbiriyle karıştırılmamalıdır.
Geçmez Hukuk Bürosu
