İnsan ikamet izni terimi, genellikle insanların başka bir ülkede yasal olarak ikamet etmesine izin veren genel bir izin türünü ifade eder. Ancak, bu terimin kullanımı yaygın değildir ve doğrudan bir hukuki kavram olarak tanımlanmamıştır. Daha çok, "kısa dönem ikamet izni", "uzun dönem ikamet izni", "çalışma izni", "öğrenci izni" gibi daha spesifik ikamet izni türlerine atıfta bulunulur. Her ülke, yabancı uyrukluların ülkede yaşaması, çalışması veya öğrenim görmesi için farklı türde ikamet izinleri sunar ve bu izinlerin verilmesi, başvuranın durumuna, amacına ve ülkenin göçmenlik politikalarına göre değişiklik gösterir.

Eğer "insan ikamet izni" terimiyle, genel anlamda bir ülkede yasal olarak ikamet etme hakkı kazanılmasını ifade etmek istiyorsanız, bu daha çok kişinin ikamet statüsü, aldığı iznin türü ve hakları gibi konulara işaret eder. Bu izinler, bireyin ülkede yaşama, çalışma, eğitim alma veya sığınma gibi haklardan yararlanmasını sağlar.

Ülkeler arası göçmenlik hukuku, uluslararası koruma, mülteci statüsü, aile birleşimi ve diğer birçok konu, insanların yasal olarak başka bir ülkede ikamet etmesini sağlayan çeşitli izinlerle ilişkilendirilebilir. Bu izinlerin alınması genellikle kişisel durumun detaylı bir değerlendirilmesini, gerekli belgelerin temin edilmesini ve bazen de belirli bir süre boyunca ülkede yasal olarak bulunmuş olmayı gerektirir.

İnsan İkamet İzni:   

• İnsani İkamet İzni Düzenlenebilecek Yabancılar Kimlerdir?  
• Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda,  
• Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde,  
• Kanunun 55 inci maddesi uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında,  
• Sınır dışı etme kararına veya uluslararası koruma başvurusu ile ilgili verilen kararlara karşı yargı yoluna başvurulduğunda,  
• Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince, genellikle mültecilik başvurusu reddedilmiş fakat üçüncü bir ülke ile mültecilik süreci devem eden bir prosedür.   
• Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında,  
• Olağanüstü durumlarda insani ikamet izni düzenlenebilir. Örnek olarak pandemi döneminde pasaportunu uzatamayan kişiler insani ikamete başvuranlar olmuştur.   

Yakarıdaki ikamet türlerinden nazaran daha nadir görülen ikamet türü insan ticareti mağduru ikamet türüdür.   

İnsan ticareti mağduru kişilerin kendi iradesinin dışında baskı, tehdit, çaresizliğinden faydalanma, hile gibi yollarla bir kişiye zorla fuhuş yaptırmak, çalıştırmak, organlarının verilmesini sağlamak, kişiyi dilendirmek, hizmet ettirmek, esarete tabi kılmak, kişinin yasadışı yollarla evlatlık verilmesini sağlamak veya çocuk işçiliği gibi amaçlardan biriyle kişiyi ülkeye sokmak, ülke dışına çıkarmak, tedarik etmek, bir yerden bir yerden bir yere götürmek, barındırmak insan ticareti suçunun kapsamını oluşturmaktadır.  

Bu bağlamda eğer bir kişi insan ticareti mağduru olarak kabul edilirse öncelikle o kişiye 3 aylık bir ikamet izni veriliyor. Daha sonra idarenin değerlendirilmesi ile bu süre 6 ay ve 3 yıl süreleri ile uzatılabiliyor. Fakat bu süreler hiçbir şekilde 3 yıla geçemez.   

İkamet izni başvurusunun uzatılması, reddedilmesi ve yargı yolları:  

Bazen başvurunun değerlendirme sonucunda reddedilebilir. Bu tür durumlarda işlemlerin gerekçeli olmalıdır. İkamet izni başvurusu reddedilenler ile ikamet izni iptal edilenler, altı ay içinde yeniden ikamet izni başvurusu yaptıklarında yeni bir ikamet izni talep gerekçesi sunmaları istenir. Örneğin turizm amaçlı yapılan başvuru reddedildiyse 6 ay boyunca turizm amaçlı yeni bir başvuru yapılamaz.   

Soru1: turistik amacı ile gelen ve ikamet izni alan bir yabancı Türkiye’de çalışabilir mi veya çalışma izni çıkartabilir?   

Cevap1: eğer altı aydan fazla bir ikamet izni varsa çalışabilir. Normalde ikamet türü fark etmeksizin altı aydan fazla geçerli ikamet izni olan yabancılar çalışabilir.   

Bir diğer önemli konu ise, ikamet başvurusu reddedildiği takdirde ret kararın tebliğinden itibaren 10 gün içinde çıkış yapmanız ya da dava açmanız gerekiyor. Fakat dava açmanız sizin Türkiye’de yasal bir kalış sağlamaz, dava açılırken işlemin durdurulması da talep ediliyor ve mahkemece önce bu talep değerlendiriliyor. Mahkeme de işlemin durdurulması için karar vermez ise yabancının ülkeden çıkış yapması gerekiyor aksi takdirde yasa dışı olarak kalmaya devam edecek.   

Soru 3: eğer mahkeme bir yıl sürdüğünü düşünecek olursak fakat davası olumlu sonuçlanırsa yabancının ikamet izni yeniden uzatılır ve herhangi bir ceza ödemez fakat olumsuz sonuçlandığında mahkeme bu süreçte işlemin yürütülmesinin durdurulmasına karar vermemişse bir yılın cezasını ödeyerek sınır dışı edilecektir.   

İkamette kesinti ve ikamet izinler arasında geçişler:    

Zorunlu kamu hizmeti, eğitim ve sağlık nedenleri hariç, bir yılda toplam altı ayı geçen veya son beş yıl içinde toplam bir yılı aşan Türkiye dışında kalışlar ikamette kesinti sayılır. İkamet süresinde kesintisi olanların ikamet izni başvurularında veya başka bir ikamet iznine geçişlerinde, önceki izin süreleri hesaba katılmaz.   

İnsanlar, yasal prosedürler ve haklarının karmaşıklığı nedeniyle çeşitli durumlarda avukata ihtiyaç duyabilirler. Özellikle Türkiye'de ikamet izni başvuruları gibi göçmenlik işlemleri, yabancılar için genellikle karmaşık ve zaman alıcı olabilir. İşte bir avukatın yardımına neden ihtiyaç duyabilecekleri bazı durumlar:

1. Hukuki Bilgi ve Tecrübe: Göçmenlik hukuku, yabancılar için yerel yasalara uygun olarak karmaşık bir alandır. Bir avukat, başvuranın haklarını korumak ve en uygun yasal yolları belirlemek için gerekli bilgi ve tecrübeye sahiptir.

2. Başvuru Sürecinin Yönetimi: İkamet izni başvuru süreci zaman alıcı ve detaylı olabilir. Bir avukat, başvurunun zamanında ve doğru şekilde tamamlanmasını sağlayarak başvuruyu yönetir ve gerektiğinde yetkililerle iletişim kurar.

3. Belge ve Kanıtların Hazırlanması: İkamet izni başvurusu için gerekli olan belgelerin toplanması ve hazırlanması karmaşık olabilir. Bir avukat, başvuranın belge ve kanıtlarını toplamasına, düzenlemesine ve sunmasına yardımcı olabilir.

4. Reddedilmiş Başvuruların İncelenmesi: Başvuru reddedilirse, bir avukat başvurunun reddedilme nedenlerini inceleyebilir ve başvurunun yeniden değerlendirilmesi için gereken adımları atabilir.

5. Hukuki Danışmanlık ve Destek: İkamet izni başvuru sürecinde veya sonrasında yabancılara hukuki danışmanlık ve destek sağlamak önemlidir. Bir avukat, başvurucunun haklarını ve seçeneklerini anlamasına ve korumasına yardımcı olabilir.

Bu nedenlerle, ikamet izni başvurusu gibi karmaşık bir süreçte bir avukatın hizmetlerinden yararlanmak, başvurucunun başvurusunun daha düzgün ve başarılı olmasını sağlayabilir.