İşverenin eşit davranma borcu, işçi haklarının korunmasında önemli bir rol oynar ve bu, özellikle işyerlerinde ayrımcılığın engellenmesi açısından büyük bir anlam taşır. Bu borç, iş Kanunu ve Anayasa'nın 10. maddesiyle güvence altına alınan eşitlik ilkesine dayanır. İşte işverenin eşit davranma borcu ile ilgili önemli hususlar:
Anayasamızın 10. maddesinde "Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir." denilmektedir. İş Kanunu’nun 5. maddesi ise bu eşitlik ilkesini daha da somutlaştırarak, işverenin işçi ayrımı yapamayacağını hükme bağlamaktadır.
İşverenin eşit davranma borcu, işyerinde çalışan tüm işçilere yönelik eşitlik ilkesine dayanır. Bu borç, aynı nitelikteki işçiler için geçerlidir. İşveren, aynı nitelikte olmayan işçilere farklı davranabilir, çünkü işin niteliği ve gereklilikleri farklılık arz edebilir. Örneğin, fiziksel iş yapan bir işçi ile ofis işlerinde çalışan bir işçi arasında ücret farkı ve çalışma şartları farklı olabilir.
Ancak, eşit davranma ilkesinin uygulanabilmesi için işçilerin aynı işyerinde ve aynı zamanda çalışıyor olmaları gerekmektedir. Ayrıca iş sözleşmeleri de benzer şartlarda olmalıdır.
İşveren, eşit davranma borcu kapsamında, işçilerin cinsiyet veya gebelik durumuna dayalı olarak daha düşük ücret ödeme hakkına sahip değildir. Biyolojik nedenler veya işin niteliğine ilişkin zorunlu sebepler dışında, cinsiyet veya gebelik nedeniyle işçiye farklı işlem yapılamaz. Örneğin, bir kadın işçinin hamileliği nedeniyle işyerindeki pozisyonunun değişmesi veya iş sözleşmesinin feshedilmesi ayrımcılığa girer.
İşverenin eşit davranma borcuna aykırı davranması durumunda işçiye ayrımcılık tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Bu tazminat, işçinin en fazla dört aylık ücretini kapsar. Ayrımcılık tazminatının miktarı, işçinin çıplak ücreti esas alınarak, işverenin davranışının ağırlığına göre hakim tarafından belirlenir. Ayrıca, işçi yoksun kaldığı haklarını talep etme hakkına da sahiptir. Bu haklar, örneğin terfi, ücret artışı veya işyeri imkanlarından yararlanamama gibi durumları kapsayabilir.
İşverenin eşit davranma borcuna aykırı davrandığı iddia edilen işçi, bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. İşçi, bir ayrımcılık ihlali olduğunu gösteren güçlü kanıtlar sunduğunda, işverenin ihlalin bulunmadığını ispatlamak zorundadır. İşçilerin bu noktada elinde bulundurdukları deliller çok önemli olacaktır.
Yargıtay, eşit davranma borcu ile ilgili önemli kararlar vermiştir. Aşağıda, Yargıtay tarafından verilmiş bir örnek karara yer verilmiştir:
Yargıtay Kararı Örneği: “…Dosya içeriği ve mail yazışmalarına göre, davacı işçinin işyerinde olumsuzluklara neden olan bir çalışmasının bulunmadığı, aksine yaptığı çalışmaların yöneticisi tarafından takdir edildiği, davacının 04.07.2014 tarihli hastane yazısı ile hamileliğini davalı işverenliğe bildirdiği, ardından davacının yöneticisi tarafından işyeri insan kaynakları müdürlüğüne yazılan 05.07.2014 tarihli yazıda, davacıdan verim alınamadığı gerekçesiyle kendisiyle çalışmak istenmediğinin bildirildiği, bunun üzerine işverence iş sözleşmesinin 07.07.2014 tarihinde feshedildiği anlaşılmaktadır. Dosyadaki mevcut delil durumuna göre davacının hamileliği nedeniyle ayrımcılık yapılarak iş sözleşmesinin feshedildiği anlaşılmakta olup, ayrımcılık tazminatının koşulları oluşmuştur…”
Bu kararda, hamilelik nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmesinin ayrımcılık olarak kabul edildiği ve işçinin ayrımcılık tazminatına hak kazandığı belirtilmiştir.
İşverenin eşit davranma borcu, işyerindeki adaletin sağlanması ve çalışanların haklarının korunması açısından kritik bir öneme sahiptir. İşverenler, çalışanlarına eşit davranma yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadırlar ve buna aykırı bir durum ortaya çıktığında işçi, ayrımcılık tazminatına hak kazanabilir. İşyerinde eşitlik ilkesine aykırı davranan işverenler, hukuki sonuçlarla karşılaşabilirler. Bu nedenle işverenlerin, işçileri cinsiyet, ırk, din, engellilik durumu gibi özelliklere dayalı olarak ayırt etmeden eşit muamele yapmaları gerekir.
Geçmez Hukuk Bürosu
