1. Kısa dönem ikamet izni  

• Kısa dönem ikamet izni, belirli amaçlarla Türkiye’ye gelen yabancılara bu amaçları doğrultusunda en fazla iki yıl için (istisnai olarak 1-5 yıllık süreler var) verilen izindir. Burada önemli olan hangi amaçla vize alınmışsa, ikamet izninin de bu amaçla bağlantılı olmasıdır. Örneğin turizm amacıyla vize alıp bilimsel araştırma amacıyla ikamet izni başvurusu yapılamaz. İkamet izni verilmesi konusunda kanunda bazı yerlerde verilir diye yazar ve bazı yerlerde ise verilebilir diye geçiyor olabilir. Dolaysıyla verilebilir denilen yerlerde takdir yetkisi devreye girer ve idarenin değerlendirmesinde sonuçlandırılır fakat sadece öğrenci ikamet izninde verilir diye geçiyor.   
• Bilimsel araştırma amacıyla gelecek olan yabancılar; Bu amaçla ikamet izni talebinde bulunan yabancıların bilimsel araştırmanın izne tabi olması halinde bilimsel araştırmaya konu ilgili kurum veya kuruluşlardan (Kültür ve Turizm Bakanlığı, Enerji Bakanlığı, üniversiteler vb.) izin belgesi almaları; izne tabi olmaması halinde araştırma konusuna ilişkin beyan sunmaları istenilmektedir. Bu amaçla gelecek yabancılara ikamet izni düzenlenebilmesi için, yurt dışı temsilciliklerimizden ‘Bilimsel Araştırma’ amaçlı vize alınmış olması gerekmektedir.  

• Türkiye’de taşınmaz malı bulunan yabancılar; Taşınmazı bulunan yabancıların ikamet izni talebinde bulunması halinde taşınmazın konut olması ve bu amaçla kullanılması gerekmektedir. Ayrıca aile üyelerinin konut üzerinde paylı veya elbirliği mülkiyet hakkına sahip olmaları halinde aile üyeleri de bu kapsamda ikamet izni başvurusunda bulunabilmektedirler. Aile üyeleri, başvuru sahibinin eşini, ergin olmayan çocuğu ile bağımlı ergin çocuğunu ifade etmektedir. Uygulamada bazen kardeşlerle ya da anne-babayla paylı mülkiyet olarak edinilen mal üzerinden bu gerekçeyle başvurular yapıldığı görülmektedir ancak kardeşler bu konu özelinde aile olarak değerlendirilmediğinden başvurular olumsuz sonuçlanmaktadır.   
• Eğer uzun vadede ikamete bağlı olarak vatandaşlığa başvuru gibi bir düşünce varsa, ikamet izninin taşınmaza bağlı olarak alınması önemli. Kişinin taşınmazı olduğu halde ikamet izni turistik amaçlıysa bu izin süreleri vatandaşlık başvurularında hesaba katılmıyor.   

  Ticari bağlantı veya iş kuracak olan yabancılar  

• Hizmet içi eğitim programına katılacak olan yabancılar  
• Türkiye Cumhuriyeti'nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecek olan yabancılar  
• Turizm amaçlı kalacak yabancılar  
• Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecek olan yabancılar  
• Adli veya idari makamların talep veya kararlarına bağlı olarak Türkiye’de kalması gereken yabancılar  
• Aile ikamet izni şartlarını kaybetmesi durumunda kısa dönem ikamet iznine geçirilecek olan yabancılar  
• Türkçe öğrenme kurslarına katılacak olan yabancılar  
• Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacak olan yabancılar  
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat eden yabancılar  
• Türkiye’de çalışmayan ancak Bakanlar Kurulunca belirtilecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu  

Kısa dönem başvurunun şartları:  

- Türkiye’de kalış amacıyla ilgili destekleyici bilgi ve belgeleri ibraz etmek,  

- Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek yabancılardan olmamak,  

- Genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak,  

- İstenilmesi halinde, vatandaşı olduğu ya da yasal olarak ikamet ettiği ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenmiş adli sicil kaydını gösteren belgeyi sunmak,  

- Türkiye’de kalacağı adres bilgilerini vermek.  

Göç idaresi, zaman zaman belirtilen adresleri kontrol etmektedir. İkamet edildiği söylenen adreste bulunmayan yabancının ikamet izni iptal edilebilmektedir.   

Soru 1: son zamanlarda polis tarafından adres ile ilgili tahkikat yapılırken bazen başvuran/başvurunalar ailece evde olmama ihtimali olabilir, bu durumda polis kişi hakkında komşuları soruyor ve komşular da tanımıyoruz deyince polis göç idaresine bildiriyor ve bu sebepten dolayı kişinin ikameti pasife alınıyor. Bu durumda kanunen ne yapmalıyız?  

Cevap 1: bu durumda dava açılabilir, fakat polis göç idaresine gönderdiği tutanak kabul gördüğü için davanın kazanması da zor.    

Kısa Dönem İkamet İzni Ret, İptal veya Uzatılmama Nedenleri:  

• Kısa dönem ikamet izni için aranan şartlardan birinin veya birkaçının yerine getirilmemesi veya ortadan kalkması,  
• Türkiye’ye giriş, Türkiye’den geçiş veya Türkiye’de kalış amacını haklı nedenlere dayandıramayanlar  
• İkamet izninin veriliş amacı dışında kullanıldığının tespit edilmesi,  
• Hakkında geçerli sınır dışı etme veya ülkeye giriş yasağı kararının bulunması,  
• Yurt dışında kalış süresi bakımından ihlale düşülmesi (son 1 yıl içinde 120 gün) hallerinde kısa dönem ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir, süresi bitenler uzatılmaz.  

Aile İkamet İzni:  

Türk vatandaşlarının, 5901 sayılı Kanunun 28 inci maddesi kapsamında olanların veya ikamet izinlerinden birine sahip olan yabancılar ile mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin yabancı eşine, kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna ve kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna aile ikamet izni düzenlenebilir.  

Aile ikamet izni talebinde bulunan yabancının birden fazla eşi olması hâlinde, eşlerden yalnızca birine aile ikamet izni düzenlenebilir. Ancak, yabancının tüm çocuklarına aile ikamet izni verilebilir. Çocukların aile ikamet izni taleplerinde Türkiye’nin dışında varsa ortak velayeti bulunan anne veya babanın muvafakati olmalıdır. Aile ikamet izni, öğrenci ikamet izni almadan ilk ve ortaöğretim kurumlarında on sekiz yaşına kadar eğitim hakkı sağlamaktadır.   

Öğrenci İkamet İzni:  

• Öğrenci ikamet izni türünde, Türkiye’ye bir yükseköğrenim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara öğrenci ikamet izni verilmesi düzenlemiştir. Asıl olarak yüksek öğrenim kitlesine yönelik bir ikamet izni türü gibi görünmesine rağmen bakımı ve masrafları gerçek ve tüzel kişilerce üstlenilen ilk ve orta dereceli eğitim kapsamında gelecek olan yabancılara da birer yıllık sürelerle ikamet izni düzenlenebileceğini öngörmektedir.  
• Öğrenci ikamet izninde belirli bir ikamet izni süresi belirtilmemesi de bu amaçtan dolayı gelecek olan yabancı uyruklu öğrencilere tanınmış bir kolaylık olarak dikkat çekmektedir. Öğrenim süresi kadar tek seferde süre belirleme işlemi yapılmaktadır. Uygulama Yönetmeliği’nde öğrenim görülen alana göre belirtilen azami süre boyunca öğrenci ikamet izni alma hakkı belirtilmiştir. Yabancı uyruklu öğrenci için ön lisans süresi iki yıl, lisans öğrenimi için dört yıl, yüksek lisans için iki yıl, doktora için dört yıl olarak ikamet izni düzenlenirken bu belirtilen süre içerisinde öğrenimin tamamlanması halinde birer yıllık sürelerle öğrencilik hakkı devam ettiği süre boyunca da öğrenci ikamet izni alınabilecektir.  

Öğrenci İkamet İzni kimlere verilebilir?  

• Aile ikamet izni bulunmayan ilk ve orta derecede öğrenim görecek yabancılara  
• Ülkemizde bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans, doktora, Tıpta Uzmanlık Eğitimi (TUS), Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi (DUS) seviyelerinde eğitim görecek yabancılara öğrenci ikamet izni düzenlenebilir.  
• Öğrenci ikamet izni, öğrencinin yalnızca eş ve çocuklarına aile ikamet izni başvurularında destekleyici olma hakkı sağlamaktadır. Diğer yakınlarına, ikamet izni alma konusunda hiçbir hak sağlamaz.  
• Yabancı öğrencinin öğrenim süresi bir yıldan kısa ise öğrenci ikamet izni süresi öğrenim süresini aşamaz.    
• Yükseköğrenim öğrencisinin kayıt dondurması durumunda kayıt dondurma tarihinden itibaren ikamet izni kesilir.   
• Özel öğrencilik, açık öğretim veya uzaktan eğitim gerekçesiyle öğrenci ikamet izni verilmez.  

Öğrenci İkamet İzni Şartları Nelerdir?  

• Türkiye de kalış amacıyla ilgili destekleyici bilgi ve belgeleri ibraz etmek   
• Türkiye’ye girişine izin verilmeyecek yabancılardan olmamak,  
• Türkiye de kalacağı adres bilgilerini vermek   
• Genel Sağlık Sigortası   

Bu bağlamda söylenmesi gereken bir diğer husus ise üniversite içinde bölümün değiştirilmesi veya tamamen başka bir şehre yatay geçiş yapılmasıdır. Böyle bir durumda eğer üniversite içeresinde bir değişiklik söz konusu ise sadece göç idaresine bildirmeniz yeterli farklı bir ile gidecekseniz bununla ilgili gittiğiniz ilde yeniden başvuru yapacaksınız. Ayrıca eğer isim, medeni hali, pasaport veya adres gibi konularda bir değişiklik söz konusu oluyorsa 20 iş günü içeresinde göç idaresine bildirmeniz gerekmektedir.   

Öğrenci ikameti şartları ortadan kalkınca öğrenci ikameti de sonlanıyor, hakkınızda sınır dışı veya giriş yasağı kararı alınırsa öğrenci ikametiniz iptal olacaktır. Aynı zamanda Türkiye’de ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencisi olursanız çalışma izni alarak çalışabilirsiniz, ön lisans ve lisans öğrencileri bir yıl beklemeleri gerekirken diğer düzeylerde okuyan öğrenciler için böyle bir şart aranmaz.