Devlet Memurları Kanunu'na (657 sayılı Kanun) göre memuriyetten çıkarılma veya atılma, bir memurun devlet memurluğuna kabul edilme şartlarını taşımadığının sonradan anlaşılması veya memurluk esnasında bu şartlardan herhangi birini kaybetmesi halinde memuriyet görevine son verilmesidir (657 sayılı Kanun madde 98).
Memuriyetten çıkarılma kararı verilmesinin pek çok nedeni vardır. Bu nedenler arasında suç işlenmesi nedeniyle hapis veya adli para cezası mahkumiyeti ile cezanın ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), memnu hakların iadesi, adli sicil kaydının silinmesi gibi durumlar bulunmaktadır.
Suçun vasfı veya ceza miktarı ne olursa olsun, bir hapis cezası mahkumiyetinin infazı sürecinde devlet memurluğu yapılamaz. Bu durum, hükümlü cezasını tamamlayıp tahliye olduğunda ortadan kalkar. Örneğin, taksirli suçtan 3 yıl hapis cezasına mahkum olan bir memur, cezasını tamamlayıp tahliye olduktan sonra memuriyete geri dönebilir.
Suçun taksirli olması veya kasten işlenmiş olması fark etmeksizin, 1 yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum olan bir kişi memuriyete kabul edilemez. Aynı şekilde, belirli suçlar bakımından ceza alan bir memur, cezasını infaz etmeden memuriyet görevine son verilir.
Memuriyete Engel Suçlar ve Cezalar
657 sayılı Kanun, memuriyete engel suçlar ve cezalar konusunda belirli ilkeleri benimsemiştir. Örneğin, taksirli suçlar genellikle memuriyete engel teşkil etmezken, kasten işlenen suçlardan dolayı 1 yıl veya daha fazla hapis cezası alan kişiler memuriyete kabul edilemez.
Bazı suçlar ise memuriyete engeldir ve ceza miktarına bakılmaksızın memuriyet görevine son verilir. Özellikle, Anayasal düzene karşı suçlar, ihaleye fesat karıştırma, dolandırıcılık, hırsızlık gibi suçlar memuriyete engel teşkil eder.
HAGB kararı almak, suçun cezasının belirli bir süre ertelenmesi anlamına gelir. Bu durumda dahi, belirli suçlardan mahkum olan bir kişi memuriyete atanamaz. Ancak, hükmün açıklanmasının geri bırakılması, memuriyetten çıkarılma işlemine neden olmaz.
Memuriyetten Çıkarılma ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Kararı
Memuriyetten çıkarılma işlemi sadece suç işlenmesi durumunda gerçekleşmez, aynı zamanda suçun cezasının belirli bir süre ertelenmesi durumunda da olabilir. Ancak, HAGB kararı almak memuriyetten çıkarılma işlemi için yeterli değildir.
Adli sicil kaydının silinmesi, devlet memurluğuna geri dönüş için yeterli değildir. Belirli suçlar bakımından, adli sicil kaydının silinmesi bile memuriyetten çıkarılma kararını ortadan kaldırmaz. Bu durum, özellikle 657 sayılı Kanun'un 48/A-5 maddesi gereğince belirli suçlar için getirilen hak yoksunluklarıyla ilgilidir. Bu hak yoksunlukları adli sicil kaydının silinmesiyle ortadan kalkmaz ve memuriyete geri dönüşü engeller.
Geçmez Hukuk Bürosu
