Ticari Temsilci Tanımı ve Yetki Kapsamı

Modern işletmelerin hızla gelişen teknoloji ve iletişim koşullarına uyum sağlaması, işletme sahibinin tek başına yönetim yapmasını zorlaştırabilir. Bu durumda, işletme sahipleri yardımcılara ihtiyaç duyar. Türk Borçlar Kanunu'nun 547. maddesi, ticari temsilci kavramını tanımlar:

"Ticari temsilci, işletme sahibinin ticari işletmeyi yönetme ve işlemleri ticaret unvanı altında temsil etme yetkisini verdiği kişidir. Yetki açık ya da örtülü olarak verilebilir ve bu yetkinin ticaret siciline tescil edilmesi zorunludur. Ancak tescil, işletme sahibinin temsilcinin fiillerinden sorumluluğunu ortadan kaldırmaz."

Yetki açıkça ya da örtülü olarak verilebilir ve ticaret siciline tescil zorunludur. Ancak tescil, işletme sahibinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz; tescil bildirici niteliktedir.

Ticari Temsilcinin Yetkileri ve Sınırları

Türk Borçlar Kanunu’nun 548. maddesi, ticari temsilcinin yetkilerini belirler:

"Ticari temsilci, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibinin adına kambiyo taahhüdünde bulunabilir ve işletmenin amacı doğrultusunda her türlü işlemi yapma yetkisine sahiptir. Ancak açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz."

Temsilcinin geniş yetkileri vardır, ancak bazı işlemler, örneğin işletmenin devri, yalnızca tacirin kendisi tarafından yapılabilir. Yetkiler belirli sınırlarla çerçevelenmiştir.

Yetki Sınırlandırmaları:

• Şube Sınırlandırması: Yetkisi yalnızca bir şube ile sınırlı olan temsilcinin diğer şubeler adına yaptığı işlemler, işletme sahibini bağlamaz.
• Birlikte İmza: Yetkiler, birden fazla kişinin birlikte imza atmalarını gerektirecek şekilde sınırlandırılabilir. Bu durumda, diğerlerinin imzası olmadan yapılan işlemler işletme sahibini bağlamaz.

Bu sınırlamalar ticaret siciline tescil edilmedikçe iyi niyetli üçüncü kişilere karşı geçerli değildir. İyi niyetli üçüncü kişiler, yalnızca tescil edilmiş sınırlamalara karşı korunur.

Ticari Temsilcinin Yükümlülükleri ve Rekabet Yasağı

Ticari temsilciler, geniş yetkilerinin yanı sıra sadakat yükümlülüklerine de sahiptir. Borçlar Kanunu'nun 553. maddesi, rekabet yasağını düzenler:

"Bir işletmenin işlerini yöneten ticari temsilciler, işletme sahibinin izni olmaksızın benzer işlerle kendileri veya üçüncü kişiler adına uğraşamazlar. Bu yasağın ihlali durumunda, işletme sahibi zararlarının giderilmesini veya işlemlerin kendi hesabına yapılmış sayılmasını talep edebilir."

Rekabet yasağı, işletmenin yaptığı iş türü ile sınırlıdır ve ticari kazanç sağlama amacı güdülmelidir. Temsilcinin açık ya da zımni rızası olmadan rekabet yasağı başlayamaz. İhlal durumunda, zararın giderilmesi veya işlemlerin işletme sahibinin hesabına yapılmış sayılması mümkündür.

Ticari Temsilciliğin Sona Ermesi

Temsil yetkisi, işletme sahibi tarafından iradi olarak sonlandırılabilir ve ticari temsilci istifa edebilir. İstifa durumunda, tacirin uğrayacağı zararları karşılaması gerekebilir. Temsilciliğin sona erdiği tescil ve ilan edilmelidir; aksi halde üçüncü kişilerin temsil ilişkisinin devam ettiği inancı korunur.

Sona Erme Durumları:

• Ölüm ve Kısıtlanma: Temsilcinin ölümü ile temsil yetkisi sona erer. Kısıtlanma durumunda, temsil yetkisi sona erdirilmez ancak işletmenin devri ve tasfiyesi ticari temsilciliği sona erdirir.
• İşletmenin Devri ve Tasfiyesi: İşletme devredildiğinde veya tasfiye edildiğinde, ticari temsilcilik sona erer. Yeni işletme sahibi, aynı kişiyi tekrar görevlendirebilir.

Bu düzenlemeler, ticari temsilcinin yetkileri, sınırları ve sona ermesi konusunda kapsamlı bir çerçeve sunar.

Geçmez Hukuk Bürosu