Hedefte sapma, kast edilenle meydana gelen sonuç arasında fark oluştuğunda ortaya çıkan bir ceza hukuku kavramıdır. Failin, yapmak istediği fiilin hedefinden sapması ve farklı bir sonucun doğması, bu durumu oluşturur. Başka bir deyişle, failin hareketi, kullanılan araçların yetersizliği veya yanlış kullanılması nedeniyle hedeflenen amacın dışında farklı bir neticeye neden olur. Hedefte sapma, belirli bir kişiye yönelik hareketin başkasına zarar vermesi veya istenmeyen başka sonuçlar doğurması durumunda söz konusudur.
Tek Neticeli Sapma: Fail, asıl hedefin dışında tek bir neticeye sebep olur. Örneğin, failin A kişisini yaralama amacıyla ateşlediği kurşun A yerine başka bir kişiye, yani B’ye isabet ederek B’nin yaralanmasına yol açabilir.
Çift Neticeli Sapma: Fail, hem hedeflediği sonuca hem de istemediği başka bir sonuca yol açar. Örneğin, A’yı hedef alan failin eylemi, hem A’yı yaralar hem de çevredeki bir eşyanın zarar görmesine neden olur.
Çok Neticeli Sapma: Fail, hem hedefe hem de birden fazla başka sonuca yol açar. Örneğin, A’yı yaralamaya yönelik eylem, hem B’yi yaralayabilir hem de bir binanın camının kırılmasına neden olabilir.
5237 sayılı TCK, önceki 765 sayılı TCK’daki gibi hedefte sapmayı açıkça düzenlememiş olsa da, bu kavram ceza hukukunda önemini korumaktadır. Failin eyleminin hukuki sonucu, genel esaslara göre belirlenir. Tek neticeli sapma durumunda, failin hedef aldığı kişiyle ilgili şartlar oluşmuşsa teşebbüs hükümleri uygulanabilir. Çift veya çok neticeli sapma durumlarında ise doğrudan meydana gelen sonuçlar esas alınır ve teşebbüs hükümlerine başvurulmaz.
Hedefte sapma, hata kavramına dâhil edilmemiştir ve tıpkı esaslı olmayan hata gibi failin kusurluluğunu etkilemez. Hedefte sapma, tipik suç unsurlarını bünyesinde barındırır, ancak mağdur değişir veya istenmeyen başka sonuçlar doğar. Bu durum, eylemi suç olmaktan çıkarmaz.
Örnek 1: Yargıtay, sanığın mağdura saldırırken yanında bulunan kardeşini öldürdüğü bir olayda, mağdura yönelik saldırının tek fiil olarak değerlendirilemeyeceğini belirtmiştir. Burada, TCK’nın 44. maddesi kapsamında tek fiil sayılması şartları oluşmadığı için sanığın ayrı ayrı cezalandırılması gerektiğine hükmedilmiştir (Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 08.05.2017 T., 2017/115 E., 2017/1481 K.).
Örnek 2: Bir başka olayda sanık, kardeşini öldürme amacıyla ateş etmiş, ancak kurşun kardeşinin yanında bulunan yengesini yaralamıştır. Yargıtay, failin, yengesinin zarar görebileceğini öngörmesine rağmen eylemini sürdürdüğü için eylemin tek fiil sayılmasının mümkün olmadığına, failin ayrı suçlardan cezalandırılması gerektiğine karar vermiştir (Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 10.12.2013 T., 2102/1-1572 E., 2013/600 E.).
Hedefte sapma, kastın gerçekleşmesinde istenmeyen sonuçların doğduğu durumları kapsar ve ceza hukukunda suçun hukuki niteliğini etkiler. Bu durum, olayın özelliklerine göre ceza miktarını ve suç türünü etkileyebilir.
Geçmez Hukuk Bürosu
