Türk vatandaşlığının kaybı, Türk Vatandaşlık Kanunu (TVK)’nun üçüncü bölümünde düzenlenmiştir. TVK m. 23’e göre:
"Türk vatandaşlığı, yetkili makam kararı veya seçme hakkının kullanılması ile kaybedilir."
Bu hüküm doğrultusunda, Türk vatandaşlığının kaybı için iki yöntem belirlenmiştir:
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kaybı
Seçme hakkının kullanılmasıyla vatandaşlığın kaybı
Aşağıda bu iki yönteme dair detaylar ele alınmaktadır.
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kaybı üç farklı şekilde gerçekleşebilir:
Çıkma
Kaybettirme
Vatandaşlığın iptali
Yetkili makam kararıyla çıkma, kişinin kendi talebiyle Türk vatandaşlığından ayrılmak istemesi durumudur. Ancak bu süreç belirli şartlara tabidir.
TVK m. 25’e göre, kişinin vatandaşlıktan çıkabilmesi için şu dört şartı sağlaması gerekir:
Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına dair inandırıcı belirtiler sunmak,
Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamak,
Hakkında mali veya cezai bir tahdit bulunmamak.
Bu şartları sağlayan kişi, İçişleri Bakanlığı'na (Bakanlık) başvurarak çıkma izni talep edebilir.
Çıkma İzni ve Çıkma Belgesi (TVK m. 26)
Bakanlık başvuruyu uygun bulursa kişiye çıkma izin belgesi verir.
Kişi, yabancı bir devlet vatandaşlığını kazandığını belgeleyebilirse, çıkma belgesi almaya hak kazanır.
Çıkma izin belgesi, verildiği tarihten itibaren 2 yıl geçerlidir. Bu süre içinde kişi yabancı vatandaşlığını kazanamaz veya belgeleyemezse çıkma izni geçersiz olur.
Yetkili makam kararıyla kaybettirme, kişinin belirli eylemleri nedeniyle Türk vatandaşlığını kaybetmesi anlamına gelir. TVK m. 29’da, Türk vatandaşlığının kaybettirilmesine neden olabilecek durumlar belirtilmiştir:
Türkiye’nin menfaatlerine aykırı olarak yabancı bir devlet hizmetinde çalışmaya devam etmek (Uyarıya rağmen görevi bırakmamak).
Türkiye ile savaş halinde olan bir devletin hizmetinde izinsiz olarak çalışmak.
İzin almadan yabancı bir devletin askerlik hizmetine gönüllü olarak katılmak.
Kaybettirme Kararının Geçerlilik Kazanması (TVK m. 30)
Kaybettirme kararı Cumhurbaşkanı tarafından verilir ve Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihte hüküm ifade eder.
Kaybettirme kararları şahsidir ve ilgili kişinin eş ve çocuklarını etkilemez.
Türk vatandaşlığının iptali, kişinin yalan beyanda bulunması veya vatandaşlık kazanmasına esas teşkil eden hususları gizlemesi durumunda söz konusu olur.
TVK m. 31’e göre, bu şartlar altında vatandaşlık kararı veren makam tarafından vatandaşlık iptal edilebilir.
TVK m. 32’ye göre iptal kararı, karar tarihinden itibaren geçerli olur.
İptal kararı, kişiye bağlı olarak vatandaşlığı kazanan eş ve çocukları da etkiler. Ancak, Türk vatandaşlığını kazandıktan sonra doğan çocuklar ve evlenme yoluyla vatandaşlık kazanan eşler bu karardan etkilenmez.
Türk vatandaşlığının kaybı yalnızca yetkili makam kararıyla değil, kişinin kendi isteğiyle de gerçekleşebilir. TVK m. 34’e göre, bazı kişiler belirli şartları sağlayarak ergin olmalarından itibaren 3 yıl içinde Türk vatandaşlığından çıkabilir.
Seçme hakkı şu durumlarda kullanılabilir:
Ana veya babadan dolayı doğumla Türk vatandaşı olup, yabancı bir vatandaşlığı doğumla veya sonradan kazananlar.
Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı olup, yabancı ana veya babasının vatandaşlığını sonradan kazananlar.
Evlat edinilme yoluyla Türk vatandaşlığını kazananlar.
Herhangi bir şekilde Türk vatandaşlığını kazanan ana veya babaya bağlı olarak vatandaşlığı kazananlar.
Ancak TVK m. 34/2 uyarınca, seçme hakkının kullanılması kişiyi vatansız bırakacaksa bu hak kullanılamaz.
Başvuru Süreci (TVK m. 35)
Seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığından çıkmak isteyenler için Bakanlık tarafından belirlenen belgeler ile başvuru yapılır.
Bakanlık, gerekli incelemeyi yaparak başvuruyu değerlendirir.
Seçme hakkının kullanılmasıyla Türk vatandaşlığının kaybı, Bakanlık kararının alındığı tarihten itibaren hüküm ifade eder.
Türk vatandaşlığının kaybı, yetkili makam kararı veya seçme hakkının kullanılması ile mümkündür.
Yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kaybı üç şekilde gerçekleşebilir:
Çıkma (Kendi isteğiyle vatandaşlıktan ayrılma)
Kaybettirme (Belirli eylemler nedeniyle vatandaşlık kaybı)
Vatandaşlığa alınmanın iptali (Yanlış beyan veya hile ile kazanılan vatandaşlığın geri alınması)
Seçme hakkının kullanılmasıyla vatandaşlıktan çıkma belirli durumlarda mümkündür, ancak kişi vatansız kalacaksa bu hak kullanılamaz.
Bu düzenlemeler, hem bireylerin taleplerine cevap vermek hem de devletin egemenlik haklarını korumak amacıyla şekillendirilmiştir.
Geçmez Hukuk Bürosu
